Za pomocą teleskopu możemy obserwować znajdujące się na niebie obiekty, które są od nas oddalone o wiele kilometrów. To nie tylko gwiazdy, planety oraz ich księżyce, ale też np. komety, mgławice, a nawet Słońce. Czy wiesz, jakie są najbardziej znane teleskopy na świecie? Ich opisy znajdziesz w naszym artykule.
Teleskop Hubble’a
Pytając o najsłynniejsze teleskopy, bardzo prawdopodobne jest, że usłyszymy o modelu Hubble’a. Porusza się on po orbicie okołoziemskiej, a jego nazwa nawiązuje do Edwina Hubble’a, znanego astronoma. To jemu przypisuje się odkrycie zjawiska rozszerzania się wszechświata, które wyrażono matematycznie, jako prawo nazwane od jego imienia. W swojej pracy naukowej Hubble badał obiekty mgławicowe i jako pierwszy udowodnił, że tzw. mgławice spiralne (dawne określenie galaktyk spiralnych), znajdują się poza Drogą Mleczną. Teleskop Hubble’a to efekt współpracy między NASA i ESA. Został wystrzelony w 1990 roku. Co ciekawe, pomysł umieszczenia tego typu sprzętu na orbicie pojawił się znacznie wcześniej, bo już w 1923 roku (mówił o tym Hermann Oberth, austriacko-niemiecki wynalazca i fizyk). Trzeba mieć na uwadze, że po tym, jak znalazł się w kosmosie, teleskop Hubble’a stał się jednym z najważniejszych przyrządów wykorzystywanych w astronomii. To jedyny model serwisowany w przestrzeni kosmicznej przez astronautów.
Do tej pory odbyło się 5 takich misji, pierwsza w 1993 roku, a ostatnia w 2009 roku. Szacuje się, że sprzęt będzie działać do roku 2030, maksymalnie 2040, choć już w 2021 roku może go zastąpić Kosmiczny Teleskop Jamesa Webba. Dzięki opisywanemu urządzeniu możliwe było rozwiązanie wielu problemów astronomicznych, ponadto dostarczył on bardzo dużo danych na temat przestrzeni kosmicznej. To za sprawą teleskopu Hubble’a i zrobionych przez niego zdjęć udało się udowodnić występowanie czarnych dziur w centrach niektórych galaktyk. Ponadto pozwolił on na wykrycie atmosfery na planecie, która nie należy do Układu Słonecznego i poznanie jej składu chemicznego.
Kosmiczny Teleskop Spitzera
Kosmiczny Teleskop Spitzera należy do NASA i pozwala na obserwację przestrzeni kosmicznej w zakresie podczerwonego promieniowania. Sprzęt został wystrzelony w 2003 roku, umieszczono go na wokółsłonecznej, heliocentrycznej orbicie, a nie na geocentrycznej, na które zazwyczaj trafiają tego typu satelity. Budowa urządzenia kosztowała ok. 670 milionów dolarów amerykańskich. Jego nazwa nawiązuje do postaci Lymana Spitzera. To pochodzący ze Stanów Zjednoczonych astrofizyk i fizyk teoretyczny, który w latach 40. XX wieku proponował umieszczenie teleskopów w przestrzeni kosmicznej. Teleskop Spiztera umożliwił odkrycie kilku obiektów, w tym ClG J02182-05102 (to prawdopodobnie najstarsza gromada galaktyk, która została odkryta we wczesnej fazie rozwoju). Po ponad 16 latach, 30 stycznia 2021 roku, sprzęt zakończył swoją misję i przeszedł w tryb awaryjny, gdyż ze względu na słabe baterie komunikacja z nim stawała się coraz trudniejsza. Obecnie teleskop dryfuje w przestrzeni kosmicznej, a za ok. 53 lata znów przeleci obok Ziemi i skieruje się w głąb kosmosu.
Wielki Teleskop Lornetkowy
Wielki Teleskop Lornetkowy, określany też mianem Wielkiego Teleskopu Dwuobiektywowego (Large Binocular Telescope), znajduje się w Arizonie, w Międzynarodowym Obserwatorium. Umieszczono go na górze Mount Graha na wysokości 3221 m n.p.m. To sprzęt wyposażony w dwa zwierciadła monolityczne o średnicy 8,4 m (ich łączna powierzchnia jest równa 111 m2). Teleskop jest największą na świecie lornetką. Pracuje on w zakresie światła widzialnego oraz bliskiej podczerwieni, razem z tzw. optyką aktywną. Wraz z satelitą XMM-Newton urządzenie pozwoliło na odkrycie bardzo dużej i odległej gromady galaktyk 2XMM J083026+524133. Umożliwiło ono także dostrzeżenie efektu poświaty, jaki powstał po rozbłysku gamma GRB 070125. Budowę teleskopu rozpoczęto w 1996 roku, a zakończono ją 8 lat później.
Teleskop Subaru
Japoński Teleskop Subaru pracuje w zakresie światła widzialnego i podczerwieni z tzw. optyką aktywną, podobnie jak Wielki Teleskop Lornetkowy. Znajduje się on na Hawajach, w obserwatorium Mauna Kea (na wysokości 4139 m n.p.m.). Sprzęt jest wyposażony w monolityczne zwierciadło o średnicy 8,3 m oraz 261 siłowników. Pomysł na zbudowanie teleskopu pojawił się już w 1984 roku, a jego realizację rozpoczęto 7 lat później. Ostatecznie budowa została ukończona w 2000 roku, choć już rok wcześniej miało miejsce uroczyste rozpoczęcie pracy urządzenia. W 2011 roku z jednej z części teleskopu zaczął wyciekać płyn, ale po 20 dniach udało się wznowić obserwację. Na sprzęcie można zamontować dodatkowe przyrządy astronomiczne, m.in.: aparat i spektrograf działający w podczerwieni czy kamerę działającą w podczerwieni, służącą do wykrywania pozasłonecznych planet. Teleskop Subaru umożliwił odkrycie takich obiektów, jak IOK-1 (jedną z najstarszych, znanych galaktyk) i SXDF-NB1006-2. To jedna z najbardziej odległych i najstarszych galaktyk. Sprzęt pozwala na robienie bardzo ostrych zdjęć gwiazd. Za pomocą teleskopu udało się zidentyfikować ok. 1800 nowych supernowych (gwiazd kończących swoje życie na skutek wybuchu).